Kütahya’nın Gediz ilçesine bağlı Gökler beldesinde geçtiğimiz günlerde yaşanan maden kazası, sektörümüzün en büyük gerçeği olan “yapısal riskleri” bir kez daha gündeme taşıdı. Bir kömür madeni ocağında meydana gelen kaya düşmesi sonucu yaşanan göçükte, işçi kardeşimizin çalışma arkadaşlarının hızlı müdahalesiyle kurtarılması en büyük tesellimiz oldu. Ancak bu olay, madenlerde yapı sağlığı izleme teknolojilerinin entegrasyonunun bir lüks değil, hayati bir zorunluluk olduğunu bize yeniden hatırlatıyor. Haber Ekspres
StructHealth olarak bu yazımızda, maden sahalarındaki kaya düşmesi ve göçük risklerinin kök nedenlerini, bu risklerin Yapı Sağlığı İzleme (SHM) sistemleri ile nasıl yönetilebileceğini ve MEMS sensör teknolojisinin hayat kurtarıcı rolünü detaylandıracağız.
Madencilikte Görünmez Tehlike: Yapısal İnstabilite ve Göçükler
Madencilik, doğası gereği dinamik, zorlu ve sürekli değişken bir ortamda yapılır. Yer altı kömür ocaklarında kazı faaliyetleri ilerledikçe, doğal denge bozulur ve kaya kütlelerinde stres birikimi başlar. Kütahya örneğinde gördüğümüz gibi, “tavan çökmesi” veya “kaya düşmesi” olayları dışarıdan bakıldığında anlık kazalar gibi görünse de, aslında arka planda fiziksel ve birikimli bir sürecin sonucudur.
Bu riskleri artıran ve madenlerde yapı sağlığı izleme ihtiyacını doğuran temel faktörler şunlardır:
- Dinamik Yükler ve Titreşim: İş makinelerinin çalışması, patlatmalar ve nakliye sırasında oluşan titreşimler, galerilerin tavan ve duvarlarında yorgunluk yaratır.
- Jeolojik Hareketlilik: Doğal fay hatları, mikro sismik aktiviteler ve yer altı suyu hareketleri kayaların direncini zamanla düşürür.
- Zemin Basıncı: Maden derinliği arttıkça, üzerindeki kaya kütlesinin ağırlığı (litostatik basınç) artar ve tavan formasyonlarını zorlar.
Geleneksel gözlem yöntemleri, genellikle insan gözüne ve tecrübesine dayalıdır. Ancak insan gözü, kaya içindeki mikro çatlakların ilerleyişini veya milimetrik deformasyonları tespit etmekte yetersiz kalır. İşte tam bu noktada teknolojik ve veri tabanlı izleme devreye girmelidir.
StructHealth ile Yapı Sağlığı İzleme: Kaza Geliyorum Demeden Tespit Etmek
StructHealth olarak geliştirdiğimiz Yapı Sağlığı İzleme (Structural Health Monitoring – SHM) sistemleri, maden galerilerini adeta “konuşan yapılar” haline getirir. Geleneksel yöntemlerin aksine, bizim yaklaşımımız reaktif (olay sonrası) değil, proaktif (önleyici) bir koruma kalkanı sağlar. Peki, bu sistem teknik olarak nasıl çalışır?
1. MEMS Tabanlı Hassas Algılama
Maden tavanlarına, kritik taşıyıcı direklere ve riskli görülen jeolojik katmanlara yerleştirilen MEMS (Mikro-Elektro-Mekanik Sistemler) ivmeölçer tabanlı sensörlerimiz, insan algısının çok ötesindeki titreşimleri ve eğim değişikliklerini (tilt) algılar. Bir kaya bloğu düşmeden önce genellikle mikro düzeyde titreşimler, sesler ve yer değiştirmeler sergiler; sensörlerimiz bu “öncü sinyalleri” yakalar ve işler.
2. IoT ve Gerçek Zamanlı Veri Akışı
Madenin derinliklerinde toplanan veriler, Nesnelerin İnterneti (IoT) altyapımız sayesinde anlık olarak yer üstündeki kontrol merkezine iletilir. Verilerde süreklilik esastır; çünkü maden yaşayan bir yapıdır. Kablosuz haberleşme protokollerimiz, maden gibi zorlu ortamlarda bile kesintisiz veri akışı sağlamak üzere optimize edilmiştir.
3. Erken Uyarı Sistemi ve Karar Destek
Sistemimiz, mühendisler tarafından belirlenen güvenlik eşikleri aşıldığında (örneğin normalin üzerinde bir titreşim veya tavan eğiminde ani bir artış) otomatik alarmlar üretir.
Kritik Senaryo: Kütahya’daki gibi bir olayda, madenlerde yapı sağlığı izleme sistemi kurulu olsaydı, sensörler tavan formasyonundaki milimetrik oynamaları dakikalar veya saatler öncesinden tespit edip alarm verebilirdi. Bu erken uyarı, işçilerin o bölgeden güvenli bir şekilde tahliye edilmesi için gereken hayati süreyi kazandırabilirdi.
Neden Her Maden Ocağında Yapı Sağlığı İzleme Sistemi Olmalı?
Maden işletmeciliği sadece üretimi değil, sürdürülebilirliği ve en önemlisi insan hayatını merkeze almayı gerektiren yüksek sorumluluklu bir iştir.
- Can Güvenliği (Sıfır Kaza Hedefi): En önemli öncelik çalışanların evlerine sağ salim dönmesidir. Erken uyarı sistemleri, öngörülemeyen kazaları öngörülebilir hale getirerek can kayıplarını önler.
- Operasyonel Süreklilik ve Verimlilik: Göçük sonrası duran üretim, soruşturma süreçleri ve rehabilitasyon çalışmaları işletmeler için büyük mali kayıptır. Risklerin önceden tespiti, sadece tehlikeli bölgelerin kapatılarak bakım yapılmasına, diğer alanlarda üretimin sürmesine olanak tanır.
- Yasal Uyumluluk ve Kurumsal Prestij: İleri teknoloji güvenlik sistemleri kullanmak, işletmenin İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) mevzuatlarına uyumunu kolaylaştırır, denetimlerde şeffaflık sağlar ve sektördeki güvenilirliğini artırır.
- Veriye Dayalı Bakım Planlaması: Tahmine dayalı değil, gerçek yapısal verilere dayalı bakım planları oluşturarak bakım maliyetlerini optimize edebilirsiniz.
Sonuç: Teknolojik Dönüşüm Bir Tercih Değil, Zorunluluktur
Gökler beldesindeki maden kazasını ucuz atlatmış olmamız, risklerin geçtiği anlamına gelmez. Madencilik sektöründe sıfır kaza hedefine ulaşmak, ancak yapısal risklerin anlık verilerle yönetilmesiyle mümkündür.
StructHealth olarak, yerli mühendislik gücümüzle geliştirdiğimiz yüksek hassasiyetli sensörler ve veri analizi platformumuzla madencilik sektörünün yanındayız. Beklenmedik göçükleri “beklenen ve önlenen” olaylara dönüştürmek, tesislerinizin ömrünü uzatmak ve çalışan güvenliğini maksimum seviyeye çıkarmak için teknolojimizden yararlanın. Bu nedenle madenlerde yapı sağlığı izleme sadece bir teknoloji değil, bir güvenlik kültürüdür
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Yapı Sağlığı İzleme sistemi kurulumu üretimi durdurur mu? Hayır, StructHealth sensörleri kablosuz haberleşme yetenekleri, kompakt yapıları ve kolay montaj özellikleri sayesinde üretim devam ederken, operasyonu aksatmadan kurulabilir.
Bu sistemler yer altındaki zorlu koşullara dayanıklı mı? Evet, sensörlerimiz toz, nem, yüksek sıcaklık, darbe ve titreşim gibi maden ortamının zorlu koşullarına tam dayanıklı (IP koruma sınıflı) endüstriyel standartlarda üretilmektedir.
Madenlerde yapı sağlığı izleme maliyetli midir? Olası bir kazanın yaratacağı can kaybı, tazminatlar, üretim duruşları ve ekipman hasarları düşünüldüğünde, izleme sistemlerinin maliyeti oldukça düşüktür ve yatırım geri dönüşü (ROI) yüksektir.
Madencilik sahanızın güvenliğini şansa bırakmayın. StructHealth çözümleri hakkında detaylı bilgi almak ve tesisinize özel risk analizi yaptırmak için İletişim Sayfamız üzerinden bizimle irtibata geçebilirsiniz. Sunduğumuz madenlerde yapı sağlığı izleme çözümleri ile işletmenizi güvence altına alın.
