Köprülerde Yapı Sağlığı İzleme
2025 Kasım’ında Çin’in Sichuan eyaletinde yer alan, yalnızca birkaç ay önce trafiğe açılan 758 metrelik Hongqi Köprüsü’nün kısmi çöküşü, “modern altyapı yapıları ne kadar güvende?” sorusunu yeniden gündeme taşıdı. Bu yazıda, olayın arka planını ve köprüler ile viyadükler için sürekli yapı sağlığı izleme (SHM) ihtiyacını ele alıyoruz. Reuters+1
1. Ne Oldu? Hongqi Köprüsü’nün Kısa Hikâyesi
Çin’in Sichuan eyaletindeki Hongqi Köprüsü, ulusal karayolu ağı üzerinde Tibet’e uzanan G317 hattının kritik bir parçası olarak tasarlandı. Yaklaşık 758 metre uzunluğunda, 170 metreyi aşan ayak yüksekliğine sahip bu köprü, bölgenin sarp topoğrafisinde bir mühendislik başarısı olarak tanıtılıyordu. Vikipedi
- Köprü inşaatı 2025 başında tamamlandı, Nisan 2025’te trafiğe açıldı. The Washington Post+1
- 10 Kasım 2025’te, çevredeki yamaçlarda ve yaklaşım yollarında çatlaklar ve zemin hareketi tespit edildi; yetkililer köprüyü önlem amaçlı trafiğe kapattı. Reuters+1
- 11 Kasım 2025’te ise, köprüye komşu dağ yamacında meydana gelen heyelan, özellikle batı yaklaşımını ve yol dolgusu kısmını çökertti; dramatik görüntüler saniyeler içinde tüm dünyaya yayıldı. Guardian+1
Neyse ki köprü bir gün önce kapatıldığı için, hiç can kaybı yaşanmadı. Reuters+1
Olayın ardından yapılan ilk açıklamalarda, ana sebebin jeolojik instabilite ve heyelan olduğu; bölgedeki yeni dev barajın (Shuangjiangkou) su tutmaya başlamasının da yamaç stabilitesini olumsuz etkileyebileceği tartışıldı. eos.org+2Asia Financial+2
2. “Yeni Bir Köprü Nasıl Bu Kadar Hızlı Risk Oluşturur?”
Hongqi Köprüsü vakası, kamuoyunda doğal olarak şu soruyu tetikledi:
“Bu kadar yeni bir yapı nasıl birkaç ay içinde çöker?”
Teknik tarafta ise tablo daha karmaşık ama öğretici:
- Jeoteknik risk, süper yapıdan daha kritik olabilir.
Köprü, çok modern malzemelerle inşa edilmiş olsa bile;- eğimli ve heyelana yatkın bir yamaç,
- yağış,
- baraj rezervuar seviyesindeki değişimler
gibi faktörler birlikte düşünüldüğünde, sistemin en zayıf halkası çoğu zaman taşıyıcı sistem değil, zemin ve yamaç stabilitesidir. Meyka+1
- Uyarı belirtileri vardı – ama çok geç safhada görünür oldu.
Çatlaklar ve zemin oturmaları fark edildiğinde köprü kapatıldı ve can kaybı önlendi. Bu oldukça başarılı bir kriz yönetimi örneği. Ancak mühendislik bakış açısından bakınca, soru şu: Bu sinyalleri daha erken yakalayabilir miydik? - Sadece “statik proje” değil, “dinamik yaşam döngüsü” yönetimi gerekiyor.
Dizayn ve inşaat aşamasında yapılan hesaplar tek başına yeterli değil; köprü hizmete girdikten sonra:- Zemin hareketleri,
- Günlük/ mevsimsel sıcaklık değişimleri,
- Trafik yükü,
- Deprem ve artçı sarsıntılar,
- Yağış ve yeraltı suyu seviyeleri
gibi parametrelerin sürekli takip edilmesi gerekiyor.
İşte burada yapı sağlığı izleme (Structural Health Monitoring – SHM) devreye giriyor.
3. Köprülerde Yapı Sağlığı İzleme Neleri Kapsamalı?
Hongqi Köprüsü olayı, köprü ve viyadükler için “minimum izleme paketi”nin nasıl olması gerektiğiyle ilgili çok net mesajlar veriyor.
3.1. Jeoteknik ve Yamaç İzleme
Köprünün kendisi kadar, yaklaşım viyadükleri, dolgular ve yamacın da izlenmesi gerekiyor:
- Eğim / tilt sensörleri ve inklinometreler
- Yamaç ve istinat duvarlarında mikroradyan seviyesinde eğim değişimlerini algılar.
- Deplasman ve oturma sensörleri
- Köprü yaklaşım dolgularındaki uzun dönemli oturmayı takip eder.
- Yağış, yeraltı suyu ve baraj seviyesi verileri
- Özellikle barajlara komşu köprülerde, su seviyesindeki değişimler ile zemin hareketlerini korele etmek için kritik.
Bu sensörlerin verileri, gerçek zamanlı bir platformda toplanıp eşik değerler üzerinden otomatik olarak analiz edilmedikçe, “çatlak görünce kapatmak” dışında bir şey yapmak zorlaşıyor.
3.2. Köprü Üst Yapısında Dinamik İzleme
Köprünün üzerinde ve ayaklarında yer alan ivmeölçerler ve gerinim sensörleri ile:
- Deprem, rüzgâr ve trafik yükleri altında köprünün doğal frekans ve mod şekillerindeki değişim izlenebilir,
- Zamanla oluşan hasar ve rijitlik kaybı tespit edilebilir,
- Kritik eşikler aşıldığında, anlık alarm üretilebilir.
Bu yaklaşım, dünyada pek çok uzun açıklıklı köprüde operasyonel modal analiz ve sürekli izleme kapsamında kullanılıyor.
3.3. Dijital İkiz ve Erken Uyarı Mantığı
Sensör verilerinin tek başına toplanması yeterli değil; bunların:
- Sayısal modeller (sonlu eleman, dijital ikiz) ile çapraz doğrulanması,
- Köprünün “normal” davranışının öğrenilerek, anomali tespiti yapılması,
- Risk seviyesine göre renk kodlu (yeşil-sarı-kırmızı) uyarı senaryolarına dönüştürülmesi gerekiyor.
Hongqi Köprüsü özelinde, yamaçtaki eğim değişimleri, yağış/rezervuar verileri ve yol çatlaklarından oluşan bir “erken uyarı göstergesi” tanımlansaydı; köprü muhtemelen yine kapanacaktı ama daha uzun bir uyarı süresiyle karar vericilerin önü açılmış olacaktı.
4. StructHealth Olarak Biz Bu Hikâyeden Ne Okuyoruz?
Biz StructHealth’te, köprüler, viyadükler, istinat duvarları ve sanayi tesisleri için geliştirdiğimiz uçtan uca SHM platformunda tam da bu sorulara odaklanıyoruz:
- Sensör katmanı
- MEMS ivmeölçerler, tilt/açı sensörleri, deplasman ve çatlak sensörleri, sıcaklık, nem, yağış ve su seviyesi sensörleri
- PoE, CAN-bus veya endüstriyel haberleşme ile güvenli veri toplama
- IoT ve iletişim katmanı
- Saha cihazlarından gelen verilerin güvenli bir şekilde buluta taşınması
- Gecikmeyi ve veri kaybını minimize eden, endüstriyel ortama uygun mimari
- Analiz ve görselleştirme katmanı
- Web tabanlı panelde harita üzerinde yapıların izlenmesi
- Zaman serisi, frekans analizi, eşik değer takibi
- Köprü, viyadük, istinat duvarı gibi farklı yapı tipleri için hazır gösterge panelleri
Bizim için kritik soru şu:
“Yapı bitti mi?” değil,
“Yapının bütün yaşam döngüsü boyunca neler olduğunu ne kadar iyi izliyoruz?”
Hongqi Köprüsü olayında olduğu gibi, amaç sadece bir felaketi “şans eseri” can kaybı olmadan atlatmak değil;
riskin oluşma sürecini erken yakalayıp,
- trafiği tedbiren kapatmak,
- alternatif güzergâhları devreye almak,
- gerekirse kontrollü müdahalelerle yapının ömrünü uzatmak.
5. Sonuç: Köprüler İçin Yeni Standart, Sürekli İzleme Olmalı
Hongqi Köprüsü’nün kısmi çöküşü, modern altyapı yatırımlarında şu gerçeği yeniden hatırlattı:
Mühendislik harikası bir köprü inşa etmek yetmez;
onu taşıyan zemin, yamaç ve su rejimini de aynı ciddiyetle izlemek gerekir.
Özellikle:
- dağlık ve heyelan riski yüksek bölgelerde,
- baraj ve büyük su yapılarıyla etkileşimli köprülerde,
- yoğun trafik ve kritik lojistik koridorlarında
sürekli yapı sağlığı izleme artık “opsiyonel teknoloji” değil, temel güvenlik gerekliliği olmalı.
StructHealth ile Köprü ve Viyadük İzleme Çözümleri
Türkiye’de ve bölgemizde, köprü ve viyadükler için:
- sensör seçimi ve mühendislik tasarımı,
- saha kurulumu ve devreye alma,
- IoT veri toplama ve analiz,
- web tabanlı izleme paneli ve alarm senaryoları
konularında uçtan uca çözümler sunuyoruz.
Benzer riskleri daha erken görmek ve yönetmek için,
kamu kurumları, altyapı işletmecileri ve danışman mühendislik firmalarıyla iş birliğine açığız.
👉 Yapılarınızı yaşam döngüsü boyunca izlemek ve erken uyarı sistemi kurmak için bizimle iletişime geçmek isterseniz, iletişim sayfamız üzerinden bize ulaşabilirsiniz.
